Kalay

Kalay maddesinin eski tunç çağında keşfedildiği bilinmektedir. Bu metalin keşfi insanlığın tarihi kadar eski bir tarihi geçmişe sahip olmasına rağmen günümüzde hala kullanılmaktadır. Günümüz dünyasında bu metal modern bir tarzda kullanılmaktadır. İlk zamanlarda insanlar bu cevheri eşya ve araç-gereç yapımında kullanırken bugünlerde endüstri sektöründe ve kimya sanayisinde sıklıkla kullanılmaktadır. Teneke kutu olarak yeniden kullanılmaya başlanan bu cevher, kendini insanlara hiçbir çağda unutturmadı. Buna ek olarak çelik konserve kutularının etrafındaki kaplamada yine kalayın kullanıldığı bilinmektedir. Metalin fiziksel özellikleri sayesinde insanlar oldukça konforlu bir kullanım sağlar. Bu özellikler arasında kolayın eğilip bükülmesi (şekillendirme), gümüş rengi olması, başka metallerle bileşim oluşturması vb. gibi durumları sayılabilir. Bütün bu durumların sonucu olarak bu cevher, ekonomik değere de sahiptir.

Kalayın Kullanım Alanları

Kimya sektöründen hediyelik sektörüne kadar kullanım alanı gün geçtikçe genişleyen kalay, mutfak araç gereçlerinde ve dış yüzey kaplama gibi alanlarda da kullanılmaktadır. Bu açıdan bakıldığında birçok malzemede konforlu bir kullanım imkânı sağlayan metal, köklü geçmişi ile tarihçilerin ve kimyacıların odak merkezinde yerini almış ve her çağda araştırılmıştır. Yaygın kullanım alanlarından bazıları:

• Üretilen bu metalin yaklaşık %45’i çelik kaplamalarda yer almaktadır.
• Bu metal, kavanoz kapağı, kutu ve tenekelerde kullanılır. Bir de retro akımına uydurulan tenekelerde görülmektedir.
• Ev eşyalarında, hediyelik eşyalarda kullanılmaktadır.
• Kalayın elektrik sektöründe önemli bir yeri bulunmaktadır.
• Gemi, uçak, otomobil üretiminde doğrudan veya parça üretiminde (dolaylı) olarak kullanılmaktadır.

Bunlara ek olarak niyobyum elementi ile alaşım oluşturarak özel mıknatısların imalatında da kullanılır.

Kalay ile Geri Dönüşüm ve Kazanım

Ülkemiz sınırları içinde insanların hayati faaliyetlerini gerçekleştirirken kullandığı alet edevat, eşyalar kalay metalinden oluşmaktadır. Özellikle Türk kültüründe mutfak eşyalarında bakırın dış yüzeyi bu metal ile kaplanmaktadır. Bakır; hava, ısı, nem gibi dış etmenlere maruz kalması sonucu deformasyona uğrar. İşte bu durumun kurtarıcısı olan değerli cevher, yemek pişirilen kaplardan tutun da yemekle birlikte doğrudan teması bulunan mutfak araç gereçlerinde insanın başta olmak üzere, doğanın ve diğer canlıların sağlığına olumsuz etkilerini minimize etmektedir. Bu durumun sonucu olarak Anadolu topraklarında kalaycılık mesleği doğmuştur. Günümüzde bu meslek unutulmaya yüz tutmaktadır. Bu sebeple de insanların günlük yaşam alanlarından çekilerek sanayi sektörü ile sınırlandırılmıştır. Artık insanlar mutfaklarında çelik, döküm, teflon vb. malzemelerden ürünlere yönelmektedir.

Kalayın İnsan Sağlındaki Yeri

Tüketicilerin günlük yaşamlarında sıklıkla kullandığı kalay gibi metallerin özelliğini bilmesi gerekir. Çünkü bilinçli olmadan veya gerekli tedbirler alınmadan kullanılan bu gibi metaller insan sağlını tehdit etmektedir. Son yıllarda kronik hastalıkların hem yaygınlaşması hem de sayılarındaki artışlarda insanların bilinçli tüketici olmamasından kaynaklandığı ispatlanmıştır. Örnek verilmesi gerekirse, astım gibi solunum hastalığı bu durumun sonucudur. Uzun sürede etkilerine bakılırsa depresyon gibi psikolojik hastalıklara da yol açtığı görülebilir.